Είναι ένα συχνό ορθοπαιδικό νόσημα και σε κάποιες φυλές η συχνότητα του υπερβαίνει το 20% σύμφωνα με το Orthopedic Foundation for Animals.
Η επιγονατίδα είναι ένα οστό στο γόνατο, που είναι μέρος του ισχυρού τένοντα του τετρακέφαλου μυός (σησαμοειδές του τετρακέφαλου). Αρθρώνεται με το κάτω μέρος του μηριαίου σχηματίζοντας την επιγονατιδομηριαία άρθρωση. Παίζει σημαντικό ρόλο στην έκταση του γονάτου ολισθαίνοντας ομαλά μέσα σε μία αύλακα στο μηριαίο (αύλακα της τροχιλίας).
Όταν η επιγονατίδα βγαίνει από την αύλακα αυτή, τότε μιλάμε για εξάρθρημα της επιγονατίδας.
Ανάλογα με την κλινική βαρύτητα, το εξάρθρημα της επιγονατίδας κατατάσσεται σε τέσσερις βαθμούς:
1. Πρώτου βαθμού: Η επιγονατίδα εξαρθρώνεται μόνο μετά από πίεση κατά την κλινική εξέταση και επανέρχεται στη θέση της μόλις αφεθεί ελεύθερη. Δεν υπάρχουν οστικές παραμορφώσεις του μηριαίου και της κνήμης ή είναι αμελητέες.
2. Δευτέρου βαθμού: Εξαρθρώνεται και ανατάσσεται μόνη της (χωρίς καμία εξωτερική πίεση) κατά τη διάρκεια της κίνησης του σκύλου ή της κλινικής εξέτασης. Συνοδεύεται από οστικές παραμορφώσεις του μηριαίου και της κνήμης μετρίου βαθμού.
3. Τρίτου βαθμού: Είναι μονίμως εξαρθρωμένη αλλά μπορεί να επανέλθει στη θέση της μετά από πίεση με το χέρι μας. Εξαρθρώνεται πάλι όμως αμέσως μόλις την αφήσουμε ελεύθερη. Οι οστικές παραμορφώσεις του μηριαίου και της κνήμης είναι σημαντικές. (Εικόνα 1α) (Εικόνα 1β).
Εικόνα 1α
φυσιολογική προσθιοπίσθια ακτινογραφία γονάτου
Εικόνα 1β
ακτινογραφία γονάτου με εξάρθρημα επιγονατίδας τρίτου βαθμού και παραμόρφωση μηριαίου οστού (ραιβό μηριαίο)
Εικόνα 1γ
χειρουργική αποκατάσταση με διορθωτική οστεοτομή
4. Τετάρτου βαθμού: Είναι μονίμως εξαρθρωμένη και δεν μπορεί να αναταχθεί κατά την κλινική εξέταση με κανέναν τρόπο. Συνοδεύεται από πολύ σοβαρές οστικές παραμορφώσεις του μηριαίου και της κνήμης.
Ανάλογα με το είδος το εξάρθρημα της επιγονατίδας κατατάσσεται σήμερα ως εξής:
Εξάρθρημα προς τα έσω όλων των φυλών: Νανόσωμες, Μικρόσωμες, Μεγαλόσωμες, Γιγαντόσωμες.
Συνήθως εμφανίζεται αρκετούς μήνες μετά τη γέννηση, οφείλεται σε ανατομικές ανωμαλίες (οστικές παραμορφώσεις) που υπάρχουν και εξελίσσονται κατά την ανάπτυξη.
Εξάρθρημα προς τα έξω: Νανόσωμες και Μικρόσωμες φυλές.
Αυτό το είδος του εξαρθρήματος εμφανίζεται σε ενήλικους σκύλους και συνήθως μεταξύ 5ου και 8ου μήνα της ηλικίας τους. Οι οστικές παραμορφώσεις είναι μικρές και δεν υπάρχει ένδειξη για κληρονομική προδιάθεση. Παρά το γεγονός λοιπόν ότι κατά κανόνα το εξάρθρημα είναι πρώτου ή δευτέρου βαθμού, τα συμπτώματα είναι αρκετά έντονα.
Εξάρθρημα προς τα έξω: Μεγαλόσωμες και Γιγαντόσωμες φυλές.
Εμφανίζεται σε νεαρή ηλικία (μεταξύ 4ου με 6ου μήνα). Παρατηρείται βλαισοποδία και μερικές φορές υπάρχουν σύνθετες οστικές παραμορφώσεις που ξεκινούν από την άρθρωση του ισχίου, όπως το βλαισό ισχίο (αυξημένη αυχενοδιαφυσιακή γωνία και γωνία πρόσθιας στρέψης του μηριαίου) (Εικόνα 2α). Οι οστικές παραμορφώσεις εξελίσσονται μέχρι την ολοκλήρωση της ανάπτυξης.
Παρά την προσπάθεια της ορθοπαιδικής για κατάταξη και ομαδοποίηση του εξαρθρήματος της επιγονατίδας στο σκύλο, κάθε περιστατικό είναι μοναδικό και πρέπει η θεραπεία να προσαρμόζεται απόλυτα σε αυτό.
Συνήθως τα εξαρθρήματα πρώτου βαθμού δεν χρειάζονται χειρουργική επέμβαση, όπως συμβαίνει με αυτά του δευτέρου, τρίτου και τετάρτου βαθμού. Η εξέλιξη των χειρουργικών μεθόδων και των οστεοσυνθετικών υλικών την τελευταία δεκαετία μας επιτρέπει σήμερα να θεραπεύουμε περιστατικά με εξαρθρήματα ακόμη και τετάρτου βαθμού (εικόνα 2α και 2β) που μέχρι πριν λίγα χρόνια θεωρούνταν μη χειρουργήσιμα.
Εικόνα 2α
αμφοτερόπλευρο εξάρθρημα επιγονατίδας
προς τα έξω τετάρτου βαθμού με παραμόρφωση μηριαίου οστού (βλαισσό μηριαίο)
Εικόνα 2β
χειρουργική αποκατάσταση
με διορθωτική οστεοτομή και μετατόπιση κνημιαίου κυρτώματος
Τα ποσοστά επιτυχίας σύμφωνα με διεθνείς μελέτες ανέρχονται κατά μέσον όρο στο 93%.
Το κλειδί της επιτυχίας της χειρουργικής επέμβασης είναι ο ακριβής εντοπισμός του ανατομικού αιτίου του εξαρθρήματος και η στοχευμένη αντιμετώπιση (διόρθωση). Είναι λοιπόν απαραίτητο να αξιολογείται λεπτομερώς, κλινικά και ακτινολογικά, το κάθε περιστατικό ώστε να αντιμετωπίζεται με την κατάλληλη χειρουργική τεχνική. Διαφέρουν πολύ οι τεχνικές τόσο στο βαθμό δυσκολίας όσο και στα μέσα (υλικοτεχνική υποδομή) που χρησιμοποιούνται διαφοροποιώντας αισθητά και το κόστος αυτών.
Συνήθως οι χειρουργικές τεχνικές που εφαρμόζονται, σε διάφορους συνδυασμούς, ανάλογα με το βαθμό (βαρύτητα) του εξαρθρήματος είναι:
1ου βαθμού: Ραφές σύμπτυξης αρθρικού θυλάκου.
2ου βαθμού: Τροχιλιοπλαστική και/ή μετατόπιση κνημιαίου κυρτώματος, ραφές σύμπτυξης.
Εικόνα 3α
Εικόνα 3β
Αβαθής τροχιλία και εμβάθυνση της με ορθογώνια τροχιλιοπλαστική
Εικόνα 4α
Μετατόπιση κνημιαίου κυρτώματος και σταθεροποίηση με ήλους και σύρμα εφελκυσμού
3ου βαθμού: Τροχιλιοπλαστική, μετατόπιση κνημιαίου κυρτώματος, απελευθερωτική αρθροτομή, διορθωτική οστεοτομή μηριαίου, μετατόπιση ορθού μηριαίου, ραφές σύμπτυξης.
4ου βαθμού: Απελευθερωτική αρθροτομή, απελευθέρωση τετρακεφάλου μυός, μετατόπιση ορθού μηριαίου, διορθωτική οστεοτομή μηριαίου και ή κνήμης (σπανιότερα), τροχιλιοπλαστική, μετατόπιση κνημιαίου κυρτώματος, ραφές σύμπτυξης.
Ανεξάρτητα από το βαθμό του εξαρθρήματος και λαμβάνοντας υπόψιν και άλλους παράγοντες (ηλικία, συντρέχουσες παθήσεις κ.α.) μπορούν να χρησιμοποιηθούν και άλλες τεχνικές όπως τεχνητός επιγονατιδομηριαίος σύνδεσμος, τεχνητός κνημομηριαίος (αντιστρεπτικός σύνδεσμος) κ.α.
Τέλος σε περιπτώσεις καταστροφής της επιγονατιδομηριαίας άρθρωσης αναπτύχθηκε την τελευταία πενταετία αρθροπλαστική τιτανίου της άρθρωσης αυτής.